W  dziejach Syberii Polacy byli obecni od samego początku  rosyjskiej kolonizacji. Jak podają różne źródła, Polacy znajdowali się już w drużynie , «Wolnych Kozaków», Jermaka, który w końcu XVI wieku otworzył Rosji wrota do rozległej zauralskiej krainy, podbijając Chanat Syberyjski (państwo tatarskie powstałe po rozpadzie Złotej Ordy ).

 Źródła rosyjskie podają, że  sekretarzem  ostatniego władcy, Kuczuma, również  był  Polak. Poza stwierdzeniem narodowości jednak nic więcej nie wiadomo.  Zdobycie Syberii dało caratowi terytorium, które w późniejszych latach służyło Rosji, jako więzienie i cmentarzysko dla wszystkich tych co walczyli o niepodległość. Polacy osiedlani tam byli jako jeńcy wzięci do niewoli w czasie licznych wojen między Rzeczpospolitą i Rosją. Jednym z pierwszych Polaków znanych z imienia i nazwiska, o którym było głośno na całej Syberii, był Nicefor Czernihowski syn Romana Czernichowskiego szlachcica z Wołynia.

Czytaj więcej...

Stalin realizował konsekwentnie swój polityczny plan wyniszczenia elementu ukraińskiego we Wschodniej Galicji. Sowieci obawiali się oderwania Ukrainy, ponieważ oznaczałoby to osunięcie Rosji nie tylko od Morza Czarnego, ale i od basenu Morza Śródziemnego. Konsekwencją czego byłaby izolacja Rosji przez niedopuszczenie jej hegemonii w Europie Środkowej i Wschodniej. Co obecnie dzieje się na Ukrainie? Jaki jest obecny plan prezydenta Rosji Putina? Historia lubi się jednak powtarzać. Wówczas kolejnym krokiem władz sowieckich na zajętych terenach była wywózka młodzieży na Donbas. Nie jestem w stanie w tej chwili kategorycznie stwierdzić, czy kiedykolwiek ktoś z młodych ludzi słyszał, że w trakcie działań wojennych Sowieci wywozili młodych ludzi do ciężkiej roboty w kopalniach w Donbasie, aczkolwiek nikt z młodych nie miał nic do powiedzenia, był nakaz i trzeba było go wykonać. Zabierali kwiat polskiej młodzieży, w tym wszystkie sieroty z Wołynia, wymogiem było ukończenie 16 lat. Z rejonu lwowskiego i tarnopolskiego na Donbas wywieziono przeszło 17 tysięcy osób. Komisja rekrutacyjna uznała, że moja siostra Janina jest odpowiednia i w zupełności nadaje się do roboty w kopalni, miała wtedy 21 lat.

Czytaj więcej...

/ Ksiądz Bolesław Jaskólski, zdjęcie wykonane najpewniej pod koniec lat 30. lub na początku 40., fot. ze zbiorów Antoniego Bednarka

Powiat oszmiański za czasów Rzeczypospolitej Obojga Narodów był największym z powiatów w województwie wileńskim. To właśnie na jego terenie – w Krewie – zawarto układ, który dał początek unii polsko-litewskiej. Stąd wywodzi się królewska dynastia Jagiellonów. Tu urodziło się i pracowało wielu wybitnych artystów, kapłanów i obrońców Ojczyzny.

W cyklu wspomnień przedstawię osoby i rodziny związane z przedwojenną historyczną „Oszmiańszczyzną”. Niekiedy będą to wątki nieznane, innym razem odświeżone, ale wzbogacone o nowe materiały z archiwów lub zbiorów prywatnych. Znacznej części nigdy nie publikowano. Kolejne artykuły pojawiać się będą w dwumiesięcznych odstępach.

Ksiądz Bolesław Jaskólski z Oszmiańszczyzną związał się po święceniach kapłańskich. Najpierw jako katecheta szkolny w Smorgoniach, a następnie jako proboszcz parafii graużyskiej. W trakcie wojny ten niezłomny kapłan włączył się w działalność niepodległościową. Przyjął pseudonim „Ksiądz Kordecki”. Na plebanii w Graużyszkach działał punkt kontaktowy, a w marcu 1944 roku ksiądz dołączył do oddziału polowego dowodzonego przez por. Gracjana Froga „Szczerbca” i jego 3 Wileńskiej Brygady AK. Szykanowany po wojnie, zmarł przedwcześnie w 1950 roku w Biskupcu.

Czytaj więcej...